Een warmtepomp is in de basis een duurzame manier om een woning te verwarmen en zo het gebruik van aardgas terug te dringen. Maar een warmtepomp wordt pas écht krachtig als hij slim wordt aangestuurd.
Slim in de zin van: weten wanneer hij moet draaien, hoe hij kan inspelen op omstandigheden zoals het weer, en hoe hij het energieverbruik kan afstemmen op de meest efficiënte momenten.
Dat is belangrijk, omdat een warmtepomp vaak het apparaat is dat in huis de meeste elektriciteit verbruikt — en dat doet hij niet in korte pieken, maar over langere periodes. Dat biedt veel ruimte voor sturing én ruimte voor besparing.
Aan de andere kant heeft een warmtepomp, anders dan een cv-ketel, meer tijd nodig om een woning op te warmen. Waar een cv-ketel in mum van tijd van 18 naar 21 graden kan verwarmen, doet een warmtepomp dat geleidelijker.
Dat maakt vooruit plannen cruciaal: je wilt als bewoner niet steeds zelf inschatten wanneer de warmtepomp moet draaien. De warmtepomp moet zelf plannen, bufferen en warmte leveren op het juiste moment — en dat tegen zo laag mogelijke kosten.
Hoe werkt slimme aansturing?
Een slimme warmtepomp gebruikt een softwarelaag die data uit sensoren, weersvoorspellingen, energieprijzen, en jouw leefpatroon verwerkt om automatisch de juiste keuzes te maken. Denk aan:
-
Temperatuurmetingen in vloeren, muren en binnenlucht
-
Zoninstraling en opwek van zonnepanelen
-
Actuele én verwachte stroomprijzen
-
Patronen en voorkeuren van bewoners
- Opgebouwde kennis over de woning: bijvoorbeeld hoe snel koelt de woning weer af?
Door al deze informatie te combineren kan de warmtepomp dynamisch plannen wanneer warmte het efficiëntst kan worden geproduceerd en waar die het best kan worden opgeslagen — in de woning of in een tapwatervat.
Efficiënt verwarmen en stroomprijzen
Dat ‘dynamisch plannen’ levert het meest op als je beschikt over een dynamisch energiecontract.
Bij een dynamisch energiecontract verandert de stroomprijs ieder uur op basis van de markt. Op momenten met veel duurzame productie kan de prijs richting nul gaan; in drukke periodes loopt hij juist op.
Voor apparaten die veel stroom gebruiken en flexibel inzetbaar zijn — zoals een warmtepomp — is dat een kans. Door te draaien op goedkope uren en te pauzeren tijdens dure momenten kun je fors besparen.
Een slimme warmtepomp ‘weet’ dus wat de stroomprijzen nu zijn én hoe die zich in de nabije toekomst ontwikkelen. Op basis van die informatie plant hij zijn momenten van warmteproductie zó dat ze samenvallen met de meest gunstige omstandigheden.
Maar: stroomprijzen variëren alleen gedurende de dag als je een dynamisch energiecontract hebt. Bij een vast of variabel contract is de prijs per kWh de hele dag hetzelfde.
Slimme aansturing is ook waardevol bij vaste tarieven
Niet iedereen heeft een dynamisch energiecontract. Veel huishoudens met een warmtepomp kiezen voor een vast of variabel tarief, waarbij de stroomprijs de hele dag gelijk blijft.
In dat geval bespaar je niet door te schuiven met je verbruik naar goedkope uren, maar slimme aansturing blijft tóch belangrijk. Een slimme warmtepomp kan namelijk:
-
Verwarmen op momenten met een gunstiger COP
Overdag, wanneer de buitentemperatuur hoger is, werkt de warmtepomp efficiënter. Dat betekent: minder kWh elektriciteit nodig om dezelfde hoeveelheid warmte te produceren. -
Meeliften op natuurlijke warmte
Zoninstraling of een zachte middag kan de woning vanzelf opwarmen. De slimme warmtepomp kan daar rekening mee houden door minder of zelfs niet te verwarmen. -
Warmte bufferen voor later gebruik
Ook bij een vast tarief kan het zinvol zijn om warmte alvast op te slaan in vloeren, muren of een tapwatervat, bijvoorbeeld om in de avond comfortabel te blijven zonder extra verbruik.
Met andere woorden: zelfs als de prijs per kWh de hele dag gelijk is, levert een slimme warmtepomp voordelen op in efficiëntie, comfort en duurzaamheid.
Een typische dag met slimme sturing en een dynamisch contract
-
07:00 uur – Begin van de ochtendpiek (07:00–09:00). De slimme warmtepomp heeft ’s nachts al gebufferd op een goedkoper tarief en draait nu bij voorkeur niet. Moet er toch warmte worden gemaakt, dan gebeurt dat buiten deze dure uren.
-
12:00 uur – Lage stroomprijzen. Met zonnepanelen benut de warmtepomp nu ook eigen zonnestroom om de woning en/of het tapwater op te warmen. Zeker met het einde van de salderingsregeling levert direct verbruiken meer waarde op dan terugleveren.
-
13:00 uur – De zon warmt de woning vanzelf verder op. De warmtepomp verlaagt de geplande doeltemperatuur als er toch niemand thuis is, omdat natuurlijke warmte later op de dag voldoende is.
-
18:00 uur – Avondpiek (18:00–21:00). Dankzij buffers en zonnewarmte is verwarmen niet nodig, terwijl comfort en warm tapwater gewoon op peil blijven.
Meer dan alleen besparen: bijdrage aan het net
Door het vermijden van de ochtend- en avondpieken levert een slimme warmtepomp niet alleen financiële voordelen op voor de bewoner, maar helpt hij ook netcongestie te verminderen. Dit betekent dat het elektriciteitsnet minder zwaar belast wordt op drukke momenten, wat de energietransitie en warmtetransitie ondersteunt.
Niet iedere warmtepomp is slim
Hoewel “slimme” functies steeds vaker worden genoemd, geldt lang niet voor alle warmtepompen dat ze over een echt intelligente softwarelaag beschikken. Er bestaan nog steeds ‘domme’ warmtepompen die simpelweg reageren op een thermostaat zonder rekening te houden met energieprijzen, weersvoorspellingen of bewonerspatronen.
Dit artikel maakt hopelijk duidelijk dat slimme aansturing geen luxe extra is, maar een belangrijk selectiecriterium bij de keuze voor een warmtepomp. Het kan het verschil maken tussen gewoon elektrisch verwarmen of echt efficiënt, goedkoop en toekomstbestendig verwarmen.
Conclusie
Een warmtepomp wordt nog veel krachtiger als hij slim is. Door omstandigheden te begrijpen, vooruit te plannen, dure piekmomenten te vermijden en warmte te bufferen, krijg je een warm huis tegen minimale kosten. Tegelijkertijd draag je bij aan een stabieler elektriciteitsnet en een snellere energietransitie.
