Afgelopen week was een uitstekende stresstest voor mijn warmtepomp: zonovergoten dagen boven de 30 °C, nauwelijks wind, en een woning van 100 m² met vloerverwarming als koelsysteem. Kortom: ideale omstandigheden om te kijken hoe goed een warmtepomp ook als koelmachine functioneert.
De conclusie? De woning bleef merkbaar koeler dan zonder actieve koeling. Dat is winst. Maar er bleek ook een duidelijke grens te zitten aan hoeveel de vloer kon doen — en die grens heeft alles te maken met condensvorming.
Vloerverwarming als koelsysteem: effectief, maar met grenzen
Mijn warmtepomp koelde continu met ongeveer 2 kW vermogen. Dat komt neer op zo’n 20 W/m² vloeroppervlak — voldoende om de binnentemperatuur 1-2 °C lager te houden dan zonder koeling. Niet spectaculair, maar wél merkbaar op hete dagen.
Toch viel op dat de wateraanvoertemperatuur van het koelsysteem niet onder de 18 °C kwam. En dat is bewust: wordt het water té koud, dan kan er condens ontstaan op of ín de vloer.
Condensvorming betekent dat er letterlijk druppeltjes water verschijnen op het vloeroppervlak of daar net onder, doordat de vloer kouder is dan de omgevingslucht. Dat wil je absoluut voorkomen — daarover straks meer.
Het huidige systeem lijkt dus bewust conservatief afgesteld om risico’s te vermijden. Begrijpelijk, maar misschien ook wat te voorzichtig. Een eerste analyse laat zien dat het dauwpunt in huis vaak ruim lager is dan 18 °C, waardoor er eigenlijk best wat extra koelruimte lijkt zonder condensrisico.
Wat is dat dauwpunt eigenlijk?
Het dauwpunt is de temperatuur waarop de lucht verzadigd raakt met vocht en er condens begint te ontstaan. Is je vloer kouder dan het dauwpunt, dan slaat waterdamp neer als druppeltjes — zichtbaar of onzichtbaar — op of in je vloer.
Waarom neemt het condensrisico toe bij warm weer?
Je kunt het vergelijken met een emmer die water vasthoudt:
-
Warme buitenlucht heeft een grote emmer en kan dus veel vocht bevatten.
-
Komt die warme lucht via ventilatie je huis in, dan koelt ze af (kleinere emmer), maar het absolute vochtgehalte blijft gelijk.
-
Gevolg: de relatieve luchtvochtigheid (RH) binnen stijgt, en daarmee ook het dauwpunt.
-
Hoe hoger het dauwpunt, hoe eerder condensatie optreedt bij een gegeven vloertemperatuur — de vloer hoeft dan minder koud te zijn om vocht uit de lucht te trekken.
-
Tijdens warme, broeierige dagen of vlak vóór een onweersbui kan het dauwpunt binnen zomaar oplopen tot 18 – 20 °C, en dan zit je vlak tegen je veilige ondergrens aan.
Hoe weet je of extra koelen nog veilig is?
Met alleen de luchttemperatuur en de relatieve luchtvochtigheid (RH) kun je het dauwpunt heel nauwkeurig bepalen. En dat is belangrijk, want het dauwpunt is de grens waarboven de vloer veilig gekoeld kan worden zonder dat er condensvorming optreedt.
Onderstaande tabel laat zien wat het dauwpunt is bij verschillende combinaties van temperatuur en RH:
| Luchttemperatuur (°C) | RH 50 % | RH 60 % | RH 70 % |
|---|---|---|---|
| 21 | 10,2 °C | 12,9 °C | 15,3 °C |
| 22 | 11,1 °C | 13,9 °C | 16,3 °C |
| 23 | 12,0 °C | 14,8 °C | 17,2 °C |
Wat deze tabel duidelijk maakt: De relatieve luchtvochtigheid (RH) is cruciaal.
Tussen RH 50 % en 70 % zit bij eenzelfde temperatuur meer dan 5 graden verschil in dauwpunt! Dat betekent dat bij een hogere luchtvochtigheid je vloer veel eerder in de gevarenzone komt voor condensatie, zelfs als de luchttemperatuur hetzelfde blijft.
Hoe zit dat in de praktijk?
In een typische Nederlandse zomer ligt de RH binnenshuis vaak tussen 50 % en 60 %, afhankelijk van ventilatie, buitenlucht en bewonersgedrag. Maar op benauwde dagen, zeker als er onweer op komst is, kan de relatieve luchtvochtigheid in korte tijd flink stijgen — naar 70 % of meer.
Dat leidt dan meteen tot een veel hoger dauwpunt, en dus tot minder ruimte om veilig te koelen met een koud vloeroppervlak. Precies om die reden is vaste sturing op 18 °C aanvoertemperatuur vaak te voorzichtig op droge dagen, maar nodig bij tropische buienlucht.
Wat maakt condens zo risicovol?
Het lijkt misschien onschuldig — wat druppels op de vloer — maar condensatie in de vloeropbouw is één van de meest onderschatte risico’s bij passieve vloerkoeling. Het vocht verdwijnt niet zomaar; het trekt vaak onzichtbaar in de vloerconstructie en kan daar op termijn flinke schade veroorzaken:
| Gevolg | Uitleg |
|---|---|
| Verborgen vocht | Slaat neer in de vloeropbouw, waar het slecht ventileert en niet opdroogt |
| Schimmelvorming | Voedingsbodem voor schimmels en bacteriën → slecht voor gezondheid |
| Vloerschade | Houten of pvc-vloeren kunnen kromtrekken, lijm laat los |
| Garantieverlies | Installateurs dekken schade niet als er te koud is gekoeld |
| Waardedaling woning | Vochtproblemen zijn berucht bij verkoop of taxatie |
Kortom: condens = géén cosmetisch probleem, maar een bouwkundig risico.
En nu verder?
De komende zomerperiode ga ik uitzoeken of dauwpuntgestuurde aanvoerregeling mogelijk is en mogelijk aanvullende maatregelen zoals fan coils of een aangepaste ventilatiestrategie. Doel: méér comfort en koelvermogen uit hetzelfde systeem halen — zónder het risico van vochtproblemen. Want slim koelen betekent: balans zoeken tussen techniek, comfort en veiligheid.
Wordt vervolgd!
