Een warmtepomp aanschaffen betekent een relatief grote investering. Je betaalt al snel minimaal het drievoudige van een gangbare cv-ketel. Die hogere investering kan in veel gevallen worden terugverdiend via maandelijkse besparingen op de energierekening*.
Hoeveel jaar deze terugverdientijd bedraagt hangt sterk af van de toekomstige prijzen voor aardgas en elektriciteit.
Maar met welke prijzen zou je moeten rekenen om een realistische terugverdientijd te bepalen?
Nou, als de afgelopen jaren ons iets hebben geleerd, dan is het dat deze energieprijzen allesbehalve statisch zijn. De terugverdientijd van een warmtepomp berekenen met de tarieven van vandaag is daarom te beperkt. Het neemt niet mee dat deze prijzen over de levensduur van de warmtepomp waarschijnlijk zullen veranderen.
Exact voorspellen wat de prijs van energie (aardgas en elektriciteit) de komende jaren gaat worden is onmogelijk. Wat we wel kunnen doen:
- Terugblikken op de energieprijzen van de afgelopen 25 jaar;
- Een aantal marktanalisten raadplegen voor een globale blik vooruit.
In dit artikel bundel ik de energieprijsdata van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) voor de terugblik en de inschatting van de marktanalisten van ENGIE voor de marktontwikkeling tot 2027.
DEEL 1: terugblik – historische ontwikkeling als uitgangspunt
Laten we beginnen met het plaatsen van een gas- en stroomprijzen in een historisch perspectief. We hebben dan wel geen glazen bol, maar we kunnen wel inzichten opdoen uit het verleden.
Analyse gasprijs afgelopen vijf jaar (2020-2024)
We komen qua energieprijzen uit een zeer turbulente periode die begon in het najaar van 2021. In iets meer dan een jaar tijd verviervoudigde de prijs van aardgas, die daarvóór redelijk stabiel was rond €0,80 per kubieke meter (m3). De hoogste piek was in oktober 2022, toen de aardgasprijs in een variabel contract boven €3,30 per m3 uitkwam**.
Na de piek volgde weer een scherpe daling in het eerste halfjaar van 2023 . Sinds die tijd schommelt de gasprijs inmiddels al ruim een jaar op een veel lager niveau van ongeveer €1,30 per m3. Niettemin liggen de aardgasprijzen nog steeds wel ongeveer €0,50 hoger dan vóór de stijging in het najaar van 2021. Als je kijkt naar de onderstaande grafiek, zou je kunnen concluderen dat we al meer dan een jaar een nieuw plateau hebben bereikt.
Onderstaand plaatje toont de aardgasprijs in die turbulente periode 2021-2023 en de periode daaromheen.
Analyse elektriciteitsprijzen afgelopen vijf jaar (2020-2024)
De elektriciteitsprijzen volgden in 2020-2024 eenzelfde patroon als de aardgasprijzen.
Aardgas- en stroomprijzen bestaan voor een deel uit belastingen
- Je ziet hier dat de aardgasprijs is opgebouwd uit het leveringstarief van de leverancier (in blauw), aangevuld met de energiebelasting vanuit de overheid (in oranje en rood).
- Over al deze onderdelen betaal je bovendien btw, die al is verwerkt in deze bedragen. Zonder netbeheerkosten betaalde je in september 2024 dus ongeveer €1,30 per m3 voor gas (incl. btw).
Netbeheerkosten
Naast het variabele leveringstarief en energiebelastingen betaal je ook netbeheerkosten. Dit zijn de kosten voor ontwikkeling en instandhouding van ons stroom- en gasnet. Die kosten betaal je per aansluiting. Deze kosten zijn uiteindelijk ook om te rekenen naar een bedrag per m3 aardgas of kilowattuur (kWh) elektriciteit.
De netbeheerkosten zullen door forse investeringen in het netwerk de komende jaren naar verwachting verder toenemen, ongeacht de prijsontwikkeling op de energiemarkten. Hieronder zie je een plaatje waarin de ontwikkeling van de netbeheerkosten voor zowel stroom als aardgas zichtbaar is gemaakt. Deze bedragen zou je dus eigenlijk op jaarbasis moeten optellen bij de variabele energiekosten.
- De stijging van de netbeheerkosten voor gas bedroeg over de periode 2020-2024 ongeveer 25%, van €250 naar €313 per particuliere aansluiting.
- Voor stroom was deze stijging in dezelfde periode met bijna 75% veel groter, van €310 naar €513 per jaar.
Analyse gasprijs afgelopen 25 jaar (1996-2024)
Tot zover de afgelopen 5 jaar.
Maar hoe bijzonder was de prijsstijging in 2021-2022? Nou best wel bijzonder.
Als we veel verder terugkijken, naar de periode vóór 2022, dan zien we een langere periode waarin de gasprijs zich redelijk voorspelbaar ontwikkelde. In de 25 jaar voor de piek in 2021-2022 werd gas ongeveer 4,5 keer zo duur, een stijging van 22 cent naar 99 cent (incl. gemiddelde netbeheerkosten), wat gelijk staat aan een gemiddelde stijging van 5 á 6% per jaar. Een deel daarvan is algehele prijsstijging ofwel inflatie, want ook brood en de bioscoop werden duurder in die periode. Hoe dan ook, met de trendbreuk in 2022 werd die geleidelijke stijging onderbroken. Noot: de bedragen in de piekjaren zijn lager dan in het plaatje hierboven, omdat het jaargemiddelden zijn.
DEEL 2: vooruitblik – verwachte ontwikkelingen in de energieprijzen
Maar hoe gaat het verder? Blijven we op het huidige plateau van €1,30 per m3, gaat prijs wellicht dalen of gaan we vaker pieken zien zoals in 2021-2022?
Een onderbouwde vooruitblik op de ontwikkeling van energiemarkt vereist veel kennis. De beste recente analyse die ik kon vinden is afkomstig van de marktanalisten van ENGIE. Hieronder vind je mijn interpretatie van het ENGIE webinar Trends & ontwikkelingen in de energiemarkt van 28 november jl.
Je kunt het hele webinar terugkijken via deze link. Het duurt een stuk langer dan het lezen van deze samenvatting, maar het is je tijd zeker waard.
Verwachte ontwikkelingen in de aardgasprijs
Gasvoorraden onder druk
De Europese gasvoorraden zijn momenteel aanzienlijk lager dan vorig jaar. Door de milde winters van voorgaande jaren, die het verbruik beperkten, hadden we afgelopen jaren een overschot in onze gasbuffers. Dit jaar is dat overschot echter verdwenen. Met de winter in aantocht en minder reserves lijkt Europa zich te bevinden in een positie waarin extra vraag naar gas moeilijk te dekken is. De sluiting van het Groningse gasveld en beperkte productiemogelijkheden in Noorwegen, Afrika, en het Verenigd Koninkrijk dragen niet bij aan een oplossing.
Geopolitieke onzekerheden
Een andere belangrijke factor is de geopolitieke onzekerheid. Rusland blijft een speler in de Europese gasmarkt, ondanks afnemende afhankelijkheid. De volumes die via Oekraïne naar Europa worden getransporteerd, zijn echter onzeker door de aanhoudende spanningen en het aflopen van een belangrijke overeenkomst eind 2024. Bovendien zijn sancties op Russische LNG een mogelijkheid, wat de bevoorrading verder kan bemoeilijken.
LNG als enige alternatief
Liquefied Natural Gas (LNG) is momenteel de enige haalbare optie om een tekort aan aardgas aan te vullen. LNG is aardgas in vloeibare vorm en komt in schepen naar Europa. De Verenigde Staten levert ongeveer de helft van onze LNG. Hoewel Europa zich meer richt op LNG-import, is de mondiale productiecapaciteit beperkt. Extra investeringen in LNG-projecten hebben tijd nodig en zullen pas na 2027 effect hebben. In de tussentijd moet Europa concurreren met andere markten, zoals Azië, waar de vraag naar LNG stijgt. Dit zet druk op de prijzen, omdat Europa hogere tarieven moet bieden om LNG-schepen in Europa te laten lossen, en te voorkomen dat ze en masse doorvaren naar Azië.
Toekomstige prijsontwikkeling
Als de komende winter streng is, kunnen prijzen aanzienlijk stijgen, omdat Europa meer LNG moet aantrekken om de vraag te dekken en gasvoorraden aan te vullen. De afhankelijkheid van LNG en de beperkte groei van de productiecapaciteit betekenen dat de markt naar verwachting krap blijft tot ten minste 2027. Dit verhoogt het risico op prijspieken, vooral als er extra vraag ontstaat of als leveringen worden verstoord.
Conclusie prijsontwikkeling aardgas
De aardgasprijs zal de komende jaren tot 2027 waarschijnlijk rond het huidige relatief hoge niveau blijven, met risico’s op prijspieken bij extreme weersomstandigheden en geopolitieke verstoringen.
Verwachte ontwikkelingen in de elektriciteitsprijs
De elektriciteitsprijzen volgen momenteel een vergelijkbaar patroon als de gasprijzen, met aanzienlijke stijgingen op korte termijn. De toegenomen vraag en verminderde beschikbaarheid van wind- en zonne-energie hebben hieraan bijgedragen, vooral tijdens de zogeheten Dunkelflaute – perioden met weinig wind en zon.
Invloed van hernieuwbare energie
Hoewel Europa jaarlijks capaciteit toevoegt aan zonne- en windenergie, blijft de beschikbaarheid afhankelijk van weersomstandigheden. In november van dit jaar was dit opvallend zichtbaar: lage opbrengsten uit hernieuwbare bronnen leidden tot een recordprijs voor stroom in Duitsland. De onvoorspelbaarheid van hernieuwbare energie benadrukt de noodzaak van conventionele centrales, zoals gas- en kolencentrales, om aan de vraag te voldoen.
Geopolitieke en marktinvloeden
Geopolitiek speelt ook hier een rol. Duitsland importeert aanzienlijk meer elektriciteit door de sluiting van zijn kerncentrales, met Frankrijk als belangrijke leverancier. Tegelijkertijd stijgt de vraag naar elektriciteit door de elektrificatie van sectoren, zoals transport en industrie. Initiatieven zoals elektrische boilers en datacenters dragen bij aan een structurele stijging van de vraag.
Korte en lange termijn prijsontwikkeling
Op korte termijn blijft de elektriciteitsprijs waarschijnlijk hoog rond het huidige niveau, gevoed door krapte op de gasmarkt en de afhankelijkheid van fossiele energiebronnen (energiecentrales op gas en kolen) tijdens perioden van lage hernieuwbare productie.
Conclusie prijsontwikkeling elektriciteit
Elektriciteitsprijzen blijven op korte termijn volatiel, met periodes van scherpe stijgingen bij lage hernieuwbare productie.
Overall conclusie prijsontwikkeling aardgas en elektriciteit
De aardgasprijs is de afgelopen jaren uitzonderlijk volatiel geweest, met pieken en dalingen die investeringsbeslissingen in een warmtepomp complex maken. Hoewel exacte voorspellingen onmogelijk zijn, wijzen trends niet op lagere gasprijzen, mede door een groeiende afhankelijkheid van LNG. Het risico op prijspieken zoals in 2021-2022 blijft aanwezig, bij extreme weersomstandigheden en geopolitieke verstoringen.
Tegelijkertijd blijft de elektriciteitsmarkt volatiel, met kansen op langere termijn door hernieuwbare energie. Op de lange termijn, na 2027, zullen meer duurzame energieprojecten de afhankelijkheid van gas voor de opwekking van stroom verminderen. Dit zal een neerwaartse druk op prijzen uitoefenen. Echter, de stabiliteit van deze prijzen hangt af van verdere investeringen in duurzame opwerk en energieopslag.
Wil je weten wat het effect is van verschillende gas- en stroomprijzen?
Doe onze scan, vul verschillende energieprijzen in en ontdek wat het effect is in jouw situatie.
*De besparingen met een warmtepomp komen niet alleen via de energierekening. Ook de daling van de hypotheekkosten, omdat een duurzame A-labelwoning kan rekenen op rentekorting bij de bank, draagt bij aan de terugverdientijd.
** En dat was nog exclusief de netbeheerkosten voor gas van ongeveer €300 per jaar per aansluiting
